Beyninizden İnce Bir Dilim Alabilir miyiz?

“Bir kitap okudum, hayatım değişti” misali, okuduğum kitapta değinilen yepyeni ve son derece çarpıcı bir teknoloji bilim teknoloji birlikteliğine olan inancımı ciddi anlamda pekiştirdi. Teknolojinin adı: Fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme, kısaca fMRI. Manyetik rezonans görüntüleme, yani MRI’nın tıp alanında kullanılma amacını hemen hemen hepimiz biliyoruz. Ama başına “fonksiyonel” tanımlaması getirilmiş olan bu yeni türü, bilinen MRI’dan bir hayli farklı. İşte bu farklılığın niteliği onu başta nöroloji ve psikoloji bilimleri olmak üzere hemen hemen her bilim dalı için çekici kılıyor. Neden derseniz, fMRI zihinsel etkinliklerimizi ölçmede kullanılıyor. 
fMRI teknolojisi beynin ses, görüntü, düşünce gibi uyaranlar karşısında etkilenen bölgesini tarayarak görüntülerini ortaya koyabiliyor. Dolayısıyla son on yılda yapılan fMRI çalışmaları hafızanın, dilin, ağ- rının, öğrenmenin nasıl oluştuğuna, duyguların nasıl biçimlendiğine dair bilimsel araştırmalara yepyeni bakış açıları kazandırıyor.fMRI türü cihazların becerisi, hemoglobinin bir özelliğinden kaynaklanıyor. Bilindiği gibi kırmızı kan hücrelerindeki demir yönünden zengin bu proteinin görevi vücuda oksijen taşımak. Ağırlığı toplam ağırlığımızın %2’sinden az olan beynimiz ise tam bir enerji oburu. Öyle ki vücudumuzun sahip olduğu enerjinin 1/5’ini tek başına tüketiyor. Yani beynin yakıtı, kandaki oksijen ve şeker. İşte tam bu nedenle fMRI cihazının tüketilmiş oksijeni görebilecek özellikte olması gerekiyor. Beynimiz hemoglobindeki oksijeni tükettiğinde, hemoglobin manyetik özellikler gösteriyor. Böylece fMRI cihazı beynimizin hangi bölgesi etkinse o bölgeyi fark ediyor. Biraz daha açarsak, beynimizin herhangi bir zihinsel ya da duygusal bölgesi etkinleştiğinde o bölgeye daha fazla kan akışı gerçekleşiyor. O bölgeye daha fazla kan gitmesi daha fazla oksijen tüketilmesi anlamına geliyor ve fMRI cihazında bölgenin etkinleştiği görülüyor. Beyin cihazla tarandığında, etkin olan bölge diğer bölgelerden farklı görünüyor. Yani fMRI cihazının çalışma ilkesi, kandaki oksijen deği- şimini algılamak üzere oluşturulmuş. Başka bir ifadeyle fMRI, kan dolaşımındaki çok hafif artma ve azalmalara bağlı değişimleri tespit ederek, beynin değişik yapılarındaki etkinliklerin haritasını çıkarabiliyor. fMRI yalnızca beynin yapılarının haritası- nı çıkarmakla kalmaz, herhangi bir anda bu yapılardan hangilerinin etkin olduğunu da gösterir. Bilim insanları, fMRI’nın beyindeki atomların kuantumelektromanyetik etkileşimlerine duyarlı olması sayesinde, oksijen tüketiminin haritasını ortaya koyabiliyor. Bu harita -şimdilik- çalışan beynin üç boyutlu ve çözünürlüğü 1 mm’ye kadar inen bir haritası.